Oliemolen De Ezel gezien vanuit het
zuiden, aquarel Jan Kruijver col. VZM |
Een molen waar een heel pad en diverse stukken land naar zijn
vernoemd: die eer kwam �De Ezel�, eertijds volmolen later
oliemolen, te Zaandijk toe.
Oorspronkelijk gebouwd om wollen stoffen te verdichten het
zogenaamde �vollen�.
Een proces waarbij de molen met stampers in kommen reuzel,
menselijke urine en vollersaarde (bentoniet) in de wollen stof
verwerkte. Gezien de geurige ingredi�nten werden deze molens ver
buiten de bebouwde kom gebouwd.
Zijn standplaats was dan ook op de hoek van de Nieuwe Vaart aan
het einde van het Ezelspad, een pad haaks op de Lagedijk.
|
Ezelspad
Pad te Zaandijk. Ter hoogte van het
huidige bejaardencomplex Gortershof. Het pad werd genoemd naar de
daar in 1652 gebouwde oliemolen De
Ezel. Het Ezelspad lag in een
arbeidersbuurt. De huizen op het pad werden onregelmatig door elkaar
gebouwd (er was geen padreglement ),
waardoor kleine hofjes ontstonden. Ter onderscheiding werden de
namen Eerste- en Tweede- (of Verkeerde) Ezelspad gebruikt.
Een boenwal op het Ezelspad te Zaandijk, de
plee staat er naast
Boenwal
Houten planken vloer (beun) of steiger aan de kant van het water,
ook boenstoep of walstoep genoemd. Vrijwel ieder huis in de
Zaanstreek had een boenwal, waar emmers en vaten werden geboend, en
de was en de afwas werden gedaan. Dit was bijzonder onhygi�nisch;
dikwijls stond onmiddellijk naast de boenwal het pleetje. Vanaf het
midden van de 19e eeuw kreeg men oog voor deze ongezonde situatie.
Artsen beijverden zich om de Zaanstreek zo snel mogelijk aangesloten
te krijgen op de waterleiding. Het (duin)leidingwater zou dan voor
consumptie zijn, de afwas moest worden gedaan in de regenton (tot
dan toe kwam daar het drinkwater uit) terwijl de was vooralsnog in
de sloot vanaf de boenwal moest worden gedaan. Dat daaraan ook
andere risico's waren verbonden bleek in 1889, toen de Koogse
dienstbode Trijntje Nieuwstad van een boenwalletje afviel en
verdronk. Na de aanleg van de waterleiding en het gaandeweg
beschikbaar komen van meer leidingwater werden de boenwallen steeds
minder gebruikt. Aangezien ook steeds meer sloten werden gedempt
verdwenen de boenwallen volledig uit het straatbeeld.
Rond 1800 stonden
er 18 huizen bewoond door 26 gezinnen. Het pad had vergeleken
met andere paden een zeer onregelmatige opbouw hetgeen
resulteerde in een aantal zijpaden met de namen 1e Ezelspad en
2e Ezelspad of ook wel genoemd het verkeerde Ezelspad.
Voor brandbestrijding op het pad
waren verplicht aanwezig: 6 emmers en 16 gieters. Naast de
brandbestrijding waren er ook burendiensten zoals hulp bij
kraamzorg of een sterfgeval. Vaak was de baby
al door de buren gehaald voordat de �poppiesroeister�
(kraamvrouw) het pad op kwam. Bij overlijden zorgden de buren
voor het wassen, uitstrekken en opbaren van de overledene. Zij
waren het ook die de kist samen wegdroegen. Het pad vormde zo
een hechte gemeenschap bij rouw maar ook bij vreugde! |
Zaandijk, groepsfoto bewoners van het Ezelspad. Iedereen
liep uit voor de fotograaf, en hij probeerde zoveel mogelijk
bewoners erop te krijgen: goed voor de verkoop. Rond 1914
poseerden voor de camera de fam. Engel, Keizer, v/d Meer, Zwart,
Ulrich, Kelder, van Zane, de Vries, de Jong, Kwadijk,
Couwenhoven, Heitlager, van Heiningen, Stoffel, Schaar, Baas en
Krijt |
 |
|
|
